Prezident Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında 10-iyun kúni qayta tikleniwshi energiyadan paydalanıwdı keńeytiw máseleleri boyınsha videoselektor májilisi ótkerildi.
Mámleketimizde insan qádirin ulıǵlaw barlıq jumıslarda tiykarǵı princip etip belgilengen. Adamlardıń jaqsı jasawı ushın eń zárúr dáreklerden biri bolsa bul energiya. Keyingi jıllardaǵı reformalar nátiyjesinde bul tarawdaǵı úzilisler biraz azaydı. Biraq, gúzgi-qısqı máwsimde xalıqtıń energiyaǵa bolǵan talabı keskin artıwı sebepli barlıq awırlıq elektr tarmaqlarına túspekte.
Búgingi kúnde elimizde 2-3 milliard kilovatt saat elektr energiyasına qosımsha talap bar. Kelesi bes jılda bolsa bul talap 10 milliard kilovatt saatqa artıwı kútilmekte.
Bunday jaǵdayda eń nátiyjeli jol turaq jay, kárxana, baqsha, mektep hám emlewxanalarda alternativ energiyadan paydalanıwdı kóbeytiw bolıp esaplanadı.
Sol sebepli májiliste qayta tikleniwshi energiya úskenelerin keńnen engiziw, bul baǵdarda xalıqtı qollap-quwatlaw ilajları dodalandı.
– Búgingi másele ulıwma milliy áhmiyetke iye. Bul jumıslardı bárinen burın ózimizden baslawımız kerek. Hár bir hákim, ministr, barlıq dárejedegi basshılar jeke úlgi kórsetiwi, óz úyi, jumıs ornında alternativ energiya úskenesin ornatıwı zárúr, – dedi Shavkat Mirziyoev.
Bul baǵdarda xalıq hám isbilermenlerdi qollap-quwatlaw ushın jańa sistema belgilendi. Bul sistemaǵa bola, hár bir ornatılǵan quyash hám samal elektr úskenesi ushın, quwatlılıǵına qarap, 15 million sumǵa shekem, suw ısıtıw qurılması ushın bolsa 2 million sumǵa shekem kompensaciya tólenedi. Yamasa úskeneniń bahasın 3 jıl ishinde procentsiz, bólip-bólip tólew imkaniyatı jaratıladı.
Máselen, bir shańaraq suw ısıtıw ushın bir ayda ortasha 195 mıń sum qárejet jumsaydı, dep aytayıq. Endi olar 6 million sum esabınan 200 litrlik quyash qurılmasın ornatsa, mámleketten 2 million sum kompensaciya aladı. Onda hár ay ketken qárejet jumsalıwı esabınan, suw ısıtıw qurılması 21 ayda aqshasın aqlaydı hám «ózine qaladı».
Eger, shańaraq kompensaciyanı emes, bólip-bólip tólewdi tańlasa, aylıq tólem 170 mıń sum boladı. Yaǵnıy, házirgi tóleminen de az boladı hám úsh jıldan keyin ıssı suw ushın ulıwma qárejet jumsamaydı.
Jáne bir qolaylı tárepi, adamlar bunıń ushın birde-bir uyımǵa barıp júrmeydi. Hámme hújjetler úskene satıp alınatuǵın orınnıń ózinde sheship beriledi. Bul sistema Energetika ministrliginiń arnawlı qorı arqalı engiziledi.
Mámleketimiz basshısı barlıq processlerdi sanlastırıp, bul jańa sistemanı 1-sentyabrden jolǵa qoyıw boyınsha kórsetpe berdi.
Ayrıqsha itibar mútáj shańaraqlar, alıs hám shetki aymaqlardı usınday energiya dárekleri menen támiyinlew máselesine qaratıldı. «Jańa Ózbekstan» massivlerinde qurılıp atırǵan kóp qabatlı turaq jaylar. «Abat awıl» hám «Abat máhálle» baǵdarlamaları sheńberinde kóshedegi jaqtılandırıwshılarǵa alternativ energiya úskenelerin ornatıw zárúr ekeni atap ótildi.
Májiliste orınlardaǵı unamlı tájiriybeler de kórsetip ótildi.
Mısal ushın, Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Xojeli rayonındaǵı 3-mektep-internatta 12 kilovatt quwatlılıqqa iye quyash panelleri hám 1 tonna suwdı ısıtıw úskeneleri ornatılǵan. Nátiyjede bul mákeme jılına 30 million sum muǵdarında elektr energiyası hám tábiyǵıy gazdi únemlemekte.
Mendeleev atındaǵı ximiya-texnologiya universitetiniń Tashkent qalasındaǵı filialında da quyashtan quwatlılıq alatuǵın 100 kilovattlı úskene hám 36 suw ısıtıw qurılması ornatılǵan bolıp, jılına derlik 2 milliard sum muǵdarında elektr energiyası únemlenbekte.
Bunday jumıslardı ǵalaba en jaydırıp, mektepke shekemgi bilimlendiriw mákemeleri, mektep, medicina hám basqa da sociallıq obektlerde basqıshpa-basqısh alternativ energiya úskenelerin ornatıw wazıypası qoyıldı.
Sonday-aq, 2023-jıldan sawda hám kewilashar kompleksler, restoran, miymanxana, janılǵı quyıw shaqapshaları, aeroport, vokzal, kommerciyalıq bankler sıyaqlı kóplegen imaratlarda ıssı suw támiynatı hám sırtqı jaqtılandırıwdıń bir bólegin alternativ energiya esabınan qaplaw talabı kirgiziledi.
Esap-sanaqlarǵa qaraǵanda, bir jılda Ózbekstanda 10 milliard dollar muǵdarında elektr hám gaz paydalanıladı. Mısal ushın, ótken jılı energiya resurslarına Suw xojalıǵı ministrligi 3 trillion sum, xalıq bilimlendiriw hám densawlıqtı saqlaw sistemaları 200 milliard sumnan byudjet qarjıların jumsaǵan.
Prezident barlıq ministrlikler hám uyımlar, hákimlikler, máhálle imaratların da alternativ energiyaǵa ótkeriw waqtı kelgenin atap ótti.
Sol sebepli Qarjı ministrligine mámleketlik uyımlarda energiya resurslarınıń tutınıwı boyınsha normalardı belgilew, ekonomika tarmaqları hám sociallıq obektlerde Energiyanı únemleytuǵın milliy baǵdarlamanı islep shıǵıw tapsırıldı.
Bunnan bılay alternativ energiya qurılmalarına talaptıń artıwın esapqa alıp, olardı islep shıǵarıwdı kóbeytiw zárúr ekeni atap ótildi.
Xalqımızdı qosımsha energiya menen támiyinlewdiń jáne bir dáregi gidroelektr stanciyaları bolıp tabıladı. Ol quwatlılıqtı arttırıw ushın aymaqlarda mikro hám kishi gidroelektr stanciyalarına sáykes maydanlar belgilenip, jámi 56 Megavattlıq 200 joybar islep shıǵılǵan.
Mámleketimiz basshısı olar boyınsha jeke menshik sheriklik joybarların baslaw kerek ekenin atap ótti. Onda isbilermenler ushın qolaylı tarifler belgilenedi hám jer uchastkası aukcion jeńimpazına uzaq múddetli ijaraǵa beriledi. Quyash, samal hám mikroGESlardıń artıqsha elektr energiyası keminde 10 jıl dawamında mámleket tárepinen kepillikli satıp alınadı.
Májiliste juwapker basshılar hám isbilermenler kún tártibindegi máseleniń áhmiyetin atap ótip, óz sistemasındaǵı rejelerdi bildirdi.
ÓzA